نویسندگان

• حسن دانشمندی ¹
• مقداد تیموری ²

¹ استاد، گروه آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی دانشگاه گیلان، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی

² دکتری تربیت بدنی و علوم ورزشی –آسیب‌شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی دانشگاه گیلان، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، رشت، ایران.

چکیده

زمینه و هدف
مطالعة استعدادیابی حوزة پیچیده‌ای است و متغیرهای زیادی بر اجرای ورزشی تأثیرگذار است. این پیچیدگی در ورزش‌های پارالمپیک در مقایسه با المپیک به‌علت تأثیرات منحصربه‌فرد اختلالات و قوانین و مقررات کلاس‌بندی بیشتر است. از آنجایی که بیان شده است هزینة مورد نیاز جهت کسب یک مدال طلا در المپیک حدود 37 میلیون دلار است (1)، و با توجه به اینکه منابع در ورزش پارالمپیک در مقایسه با المپیک بسیار محدودتر است، چنانچه استعدادیابی به‌درستی رخ دهد می‌تواند اشتباهات را کاهش و تأثیرگذاری منابع را افزایش دهد و از ناکام ماندن بسیاری از ورزشکاران شناسایی‌شده جلوگیری کند. اگر امکان آن وجود داشته باشد تا این نوع خطا در سیستم استعدادیابی حذف شود، به بدنة ورزش این فرصت را می‌دهد تا با تمرکز بر هزینه‌های اقتصادی و انتخاب جامعة ورزشکاران کمتر، متعاقباً تمرکز بیشتری بر مربیان و منابع دیگر در جهت جست‌وجو برای اجرای نخبگی داشته باشند. به‌دلیل اهمیت موضوع، هدف از این تحقیق، بازبینی چالش‌ها، مدل‌ها و روش‌های استعدادیابی ورزشکاران پارالمپیکی است.
روش پژوهش
دسترسی به مقالات با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی و موتورهای جست‌وجو مانند Google Scholar، PubMed، Science Direct  و Elsevier با کلیدواژه‌های Talent , Identification, Development, Paralympic, Model, Pathway  و کلیدواژه‌های فارسی استعدادیابی، رشد و توسعه، ورزش‌های پارالمپیک، در سایت‌های پایگاه مجلات کشور (MAGIRAN)، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی  (SID)و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) صورت گرفت. بازة زمانی مقالات مورد استفاده از سال 1990 تا سال 2024 میلادی بود. روش انتخاب مقالات در شکل 1 مشخص شده است. در این تحقیق 18 منبع لاتین و دو منبع فارسی بررسی شد. با توجه به اینکه هدف این مقالة مروری بررسی تئوری، مدل‌ها، مسیرها و خط‌مشی ورزش‌های پارالمپیکی بود، از مقالاتی که به ارزیابی فاکتورهای مختلف استعدادیابی در رشته‌های ورزشی پارالمپیکی پرداخته بودند، صرف‌نظر شد و تنها از تحقیقاتی که به‌صورت نظری و پایه به تعیین این خط‌مشی پرداخته بودند، استفاده شد.
یافته‌ها
پس از بررسی و مطالعة مقالات متعدد، نتایج تحقیق در دو قسمت مدل‌های استعدادیابی و مسیرهای استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیکی طبقه‌بندی شد.
مدل‌های استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیک
ساختار طراحی و آنالیز اصولی Institutional Analysis and Design (IAD) framework استروم (سال‌های 2005 و 2011) چارچوب صریح و روشنی را برای مطالعه و بررسی فرایند انتخاب ورزشکاران پارالمپیکی فراهم ساخته و پیچیدگی تصمیمات در خصوص انتخاب ورزشکاران پارالمپیکی را طبقه‌بندی می‌کند. آنچه مشخص است اطلاعات کمی در زمینة مدل‌های استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیکی وجود دارد و نمی‌توان ادعا کرد که چارچوب و ساختاری بتواند به‌طور کامل و دقیق تمامی موارد و پیچیدگی این حوزه را برطرف کند (2، 3).
روش‌ها و مسیرهای استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیکی
پانکوویاک[1] (2020) و پاتاتاس[2] (2019) بیان کردند که مسیر ورزشکاران پارالمپیک یک مسیر توسعة چندبعدی با شاخص‌های درون‌فردی، بین‌فردی، سازمانی و تشکیلاتی و عوامل فرهنگی-اجتماعی است که بر رشد ورزشکاران از دوران غیرحرفه‌ای تا نخبگی تأثیرگذار است (4، 5). چگونگی ورود افراد به این سیستم و طی کردن مسیر پیشرفت و رسیدن به نخبگی در ورزشکاران پارالمپیکی، با توجه به مسیرهای ورود این افراد به ورزش‌ها، تنوع سنی زیاد ورزشکاران با اختلالات متنوع، و ارتباط سیستم کلاس‌بندی ورزشکاران و قوانین موجود با آن در رشته‌های متعدد متفاوت است و تعیین مسیری مشخص در استعدادیابی ورزشکاران پارالمپیکی، اقدامی بسیار سخت و دشوار است. از جمله موارد چالش‌برانگیز مسیر استعدادیابی ارتباط آن با کلاس‌بندی و مجوز حضور هر ورزشکار در میادین و مسابقات ملی و بین‌المللی است. فاکتورهای مربوط به ورزشکاران پارالمپیکی همچون نوع اختلال، میزان داشتن اختلال اولیه یا ثانویه، کلاس‌بندی می‌تواند معرف سطح پیچیدگی و تأثیرگذاری در زمینة استعدادیابی باشد (6). در کانادا کمیتة پارالمپیک این کشور در ادامة مسیر کمیتة ملی المپیک آن اقدام به شروع طرح ابتکاری، با عنوان برنامة «جست‌وجوی پارالیمپین»^[3] برای سه تا چهار بار در سال و در سرتاسر کانادا با هدف افزایش آگاهی، جذب ورزشکاران نوآموز، استعدادیابی و فراهم کردن شرایط تجربة انتقال استعداد به تیم‌های ملی پارالمپیک کرده است (7).
بحث و نتیجه‌گیری
اگرچه چارچوب و ساختاری که بتوان به‌طور کامل و دقیق پیچیدگی استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیک را برطرف کند وجود ندارد، ولی به‌نظر می‌رسد شکل تغییریافتة مدل‌های استعدادیابی ورزشکاران المپیکی با توجه به ملاحظات خاص ورزشکاران پارالمپیکی همچون اختلالات و ناتوانی‌ها در حال حاضر می‌تواند به‌کار رود. از آنجایی که پتانسیل نخبگی و قهرمان‌پروری در این ورزش‌ها ذاتاً چندبعدی است، بنابراین استعدادیاب نیاز دارد تا به‌طور آشکار این ابعاد و وزن و سنگینی هر بعد را در زمان انتخاب فرد نخبه ارزیابی کرده و در کنار آنالیز قوانین و مقررات، ویژگی‌های ورزشکاران و شرایط محیطی بتواند به‌طور بهینه راهبرد انتخاب بهتری را مشخص کند. عوامل مرتبط با اختلالات به‌عنوان یکی از عوامل اصلی استعدادیابی ورزش‌های پارالمپیک مطرح است و وجود تشکیلات و ساختاری مناسب برای فرایند کلاس‌بندی در ابتدای مراحل استعدادیابی به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های احتمالی و هزینه‌کرد مسیر قهرمانی در هر کشور ضروری و مهم است. چنانچه بخواهد مسیر قهرمان‌پروری و نخبگی در ورزش‌های پارالمپیکی با مسیر ورزش‌های المپیکی همگرا و هم‌مسیر شود، به‌نظر می‌رسد فراهم کردن امکانات سخت‌افزاری (همچون تجهیزات و امکانات ورزشی) و نرم‌افزاری (همچون مربیان آموزش‌دیده) برای مدارس و باشگاه‌ها به‌منظور افزایش مشارکت و ورود زودتر این افراد به حوزة مشارکت ورزشی ضروری و لازم باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها

• اختلالات
• رشته‌های ورزشی پارا
• کلاس‌بندی
• ورزشکاران پارالمپیکی