نویسندگان

• نرگس برادران قاسمی ¹
• سیده صبا محمدی خاص ²
• شهناز بمبئی چی ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، گروه فیزیولوژی ورزش، پژوهشکدۀ علوم ورزشی، تهران، ایران

² کارشناس ارشد، دپارتمان فیزیولوژی ورزشی و حرکات اصلاحی ‌و‌ آسیب‌شناسی ورزشی، دانشکدۀ علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار، گروه فیزیولوژی ورزشی و آسیب‌شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

زمینه و هدف
ویتامین B₁₂ یکی از ویتامین‌های ضروری برای حفظ سلامت عمومی و عملکرد بهینه بدن است. این ویتامین نقش حیاتی در سوخت‌وساز انرژی، تولید گلبول‌های قرمز و عملکرد سیستم عصبی ایفا می‌کند. با توجه به اهمیت بالای عملکرد هوازی در ورزشکاران، بررسی تأثیر مصرف مکمل B₁₂ بر این عملکرد، موضوعی مهم و شایان توجه است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیرات مصرف مکمل ویتامین B₁₂ بر بهبود عملکرد هوازی ورزشکاران و شناسایی سازوکار‌های احتمالی آن است.
تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود ویتامین B₁₂ می‌تواند به کاهش توانایی هوازی و افزایش خستگی در ورزشکاران منجر شود. از این‌رو، بررسی تأثیرات مثبت یا منفی مصرف مکمل B₁₂ می‌تواند به بهبود عملکرد ورزشی و کیفیت زندگی ورزشکاران کمک کند. این پژوهش در پی شناسایی ارتباط بین مصرف مکمل B₁₂ و بهبود عملکرد هوازی،


 
از جمله ظرفیت اکسیژن مصرفی (VO2 max)، توانایی استقامتی و زمان بازیابی است.
نتایج این تحقیق می‌تواند به مربیان و ورزشکاران در برنامه‌ریزی تغذیه‌ای و انتخاب مکمل‌های مناسب کمک کند و زمینه‌ساز تحقیقات بیشتر در این حوزه شود. با توجه به افزایش روزافزون استفاده از مکمل‌ها در دنیای ورزش، این تحقیق می‌تواند به‌عنوان منبع معتبری برای تصمیم‌گیری‌های علمی و عملی در زمینۀ تغذیۀ ورزشی استفاده شود.
روش پژوهش
برای نگارش مقاله از رویکرد نظام‌مند و جامع استفاده شد. این روش شامل مراحل مختلفی است که به جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌های موجود در زمینۀ تأثیر ویتامین B₁₂ بر عملکرد ورزشی می‌پردازد. در ابتدا، بررسی دقیق از ادبیات موجود انجام می‌شود تا مقالات مرتبط با موضوع شناسایی شوند. این مرحله شامل جست‌وجو در پایگاه‌های دادۀ معتبر مانند PubMed، Scopus و Google Scholar است. کلیدواژه‌های مرتبط شامل ویتامین B₁₂، عملکرد هوازی، مکمل‌های غذایی و ورزشکاران به‌کار گرفته می‌شود.
پس از شناسایی مقالات اولیه، معیارهای ورود و خروج برای انتخاب مطالعات تعیین می‌شود. مطالعاتی که تأثیر ویتامین B₁₂ بر عملکرد هوازی ورزشکاران را بررسی کرده‌ و طی ده سال اخیر منتشر شده‌اند، در نظر گرفته می‌شوند. همچنین مقالاتی که شامل تجزیه‌وتحلیل‌های بالینی، تجربی یا متاآنالیزها هستند، به‌عنوان منابع معتبر انتخاب خواهند شد. افزون بر این مقالاتی که به بررسی عوارض جانبی یا خطرهای احتمالی مصرف مکمل ویتامین B₁₂ پرداخته‌اند نیز شامل می‌شوند تا دیدگاه جامعی ارائه شود. در مرحلۀ بعد، اطلاعات استخراج‌شده از مقالات منتخب به‌دقت تجزیه‌وتحلیل می‌شود. این اطلاعات شامل نوع مطالعه (تجربی، مشاهده‌ای، مرور نظام‌مند)، تعداد شرکت‌کنندگان، دوز و مدت زمان مصرف مکمل ویتامین B₁₂ و نتایج اصلی در مورد عملکرد هوازی است.
 
 
 
 
جدول 1. معیار ورود و خروج در پژوهش




 


معیار ورود


معیار خروج




نوع مطالعه


مقالات پژوهشی (مطالعات بالینی، مطالعات مشاهده‌ای، و مرورهای نظام‌مند) که به بررسی تأثیر مکمل B₁₂ بر عملکرد هوازی پرداخته‌اند.


مقالات نظری، مروری غیرنظام‌مند، یا مقالاتی که به تأثیر مکمل‌های دیگر بر عملکرد هوازی می‌پردازند.




جمعیت مورد بررسی


• ورزشکاران حرفه‌ای یا غیرحرفه‌ای (از هر دو جنس)
• افراد بالغ (18 سال به بالا)


افرادی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند (مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، یا اختلالات غددی).




مداخله


استفاده از مکمل ویتامین B₁₂ به هر شکلی
(قرص، کپسول، تزریق)


افرادی که مکمل‌های دیگری را همزمان با B₁₂ مصرف می‌کنند. مطالعاتی که دوز مشخصی از مکمل B₁₂ را ذکر نکرده‌اند.
مطالعاتی که مدت زمان مداخله کمتر از چهار هفته باشد.




نتایج


اندازه‌گیری عملکرد هوازی (مانند VO2 max، زمان دویدن، ظرفیت تحمل فعالیت، یا سایر شاخص‌های مرتبط).


عدم اندازه‌گیری شاخص‌های عملکرد هوازی.




زبان


مقالات منتشرشده به زبان فارسی یا انگلیسی


مقالات منتشرشده به زبان‌های دیگر غیر از فارسی یا انگلیسی.




دورۀ زمانی


مقالات منتشرشده در 10 سال گذشته
 (برای مثال از 2013 به بعد).


مقالات منتشرشده قبل از 2013.




یافته‌ها
عملکردهای ویتامین B₁₂ بسیار متنوع است. یکی از اصلی‌ترین وظایف آن کمک به سوخت‌وساز اسیدهای چرب و تولید انرژی است. این ویتامین همچنین در تبدیل مواد مغذی به انرژی مؤثر است و به‌عنوان یک کوفاکتور در واکنش‌های بیوشیمیایی مختلف عمل می‌کند. علاوه بر این، B₁₂ در فرایندهای مربوط به تولید و نگهداری میلین، که پوشش محافظتی عصب‌هاست، نقش دارد و به همین دلیل کمبود آن می‌تواند به مشکلات عصبی جدی منجر شود. کمبود این ویتامین ممکن است عواقب جدی برای سلامت داشته باشد که از جمله می‌توان به خستگی، ضعف، مشکلات حافظه، اختلالات خلقی و حتی آنمی مگالوبلاستیک اشاره کرد. بنابراین، آگاهی از منابع غذایی حاوی B₁₂ و نیاز روزانه


 
 
به این ویتامین برای حفظ سلامت عمومی بسیار مهم است (2).
همچنین B₁₂ نقش مهمی در سوخت‌وساز پروتئین‌ها دارد. برای ورزشکاران، پروتئین‌ها منبع اصلی ساخت عضلات و ترمیم بافت‌ها پس از تمرینات سخت هستند. با توجه به اینکه B₁₂ در تبدیل پروتئین‌ها به انرژی مؤثر است، تأمین این ویتامین می‌تواند به رشد عضلات و افزایش قدرت بدنی کمک کند. ویتامین B₁₂ تأثیرات زیادی بر عملکرد هوازی دارد که اغلب از طریق افزایش سطح هموگلوبین و بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها صورت می‌گیرد. با افزایش سطح هموگلوبین، توانایی بدن برای استفاده از اکسیژن در حین فعالیت‌های ورزشی افزایش می‌یابد (4).
از طرف دیگر، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف بیش‌ازحد ویتامین B₁₂ ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. در تحقیقی، مصرف دوزهای بالا از این مکمل به بروز علائم ناخوشایند مانند سردرد و اضطراب در برخی ورزشکاران منجر شد (14). بنابراین، نیاز به رعایت دوز مناسب و مشاوره با متخصصان تغذیه قبل از شروع مصرف مکمل وجود دارد.
برخی محققان همچنین به تأثیرات مثبت ویتامین B₁₂ بر سیستم ایمنی ورزشکاران اشاره کرده‌اند. این ویتامین می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند و احتمال بروز عفونت‌ها را در ورزشکاران کاهش دهد (15،16).
بحث و نتیجه‌گیری
مکمل ویتامین B₁₂ به‌عنوان یک عامل مهم در بهبود عملکرد هوازی ورزشکاران شناخته می‌شود. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که این ویتامین به‌عنوان عاملی حیاتی در سوخت‌وساز انرژی عمل می‌کند و می‌تواند به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک کند. این ویژگی به‌ویژه برای ورزشکاران استقامتی که به اکسیژن بیشتری نیاز دارند، حائز اهمیت است.
علاوه بر تأثیرات مثبت بر عملکرد هوازی، مصرف این مکمل می‌تواند به کاهش خستگی در طول تمرینات طولانی‌مدت کمک کند، از این‌رو کمبود ویتامین B₁₂ می‌تواند به بروز مشکلات جدی در عملکرد ورزشی منجر شود. ورزشکارانی که دچار کمبود این ویتامین هستند، ممکن است با عوارضی مانند آنمی، خستگی مزمن و کاهش توانایی بدنی مواجه شوند و سطوح پایین ویتامین B₁₂ با افزایش خطر افسردگی و اضطراب مرتبط است.

کلیدواژه‌ها

• ظرفیت اکسیژن‌رسانی
• عملکرد ورزشی
• مکمل
• ویتامین